مروری بر نقاط ضعف و محدودیتهای سامانه های دفاع موشکی آمریکا

ارتش آمریکا برنامه خود برای استقرار سامانه دفاع موشکی تاد در خاک کره جنوبی را در سال ۲۰۱۷ اجرایی کرد. انتظار می رود این سامانه حتی قادر به رهگیری موشک‏های دوربرد هم باشد. اما واقعا تا چه اندازه می توان نسبت به تامین پوشش پدافندی توسط چنین سامانه ای اطمینان حاصل کرد؟

کره شمالی در روز پانزدهم آوریل ۲۰۱۷ در رژه نظامی بزرگ ارتش این کشور که به افتخار کیم ایل سونگ رهبر پیشین برگزار شد تعداد زیادی خودروی نظامی حامل غلافهای نگهدارنده موشک و راکت در معرض دید عموم قرار داد. این نمایش پر زرق و برق تحلیل گران امور نظامی و امنیتی را به این امر معطوف کرد که سلاح‏های داخل غلاف‏های نصب شده روی خودروهای نظامی نه تنها شامل موشک های میان برد بوده بلکه موشک های بالستیک قاره پیما نیز را در بر داشته است. آنچه مشهور است کره شمالی در اوایل سال ۲۰۱۶ توانمندی خود در ارسال ماهواره به مدار زمین را تثبیت کرده است و بطور قطع موشک‏های کوتاه برد و میان برد در اختیار دارد و حتی می تواند موشک های بالستیک را توسط زیردریایی نیز شلیک کند. البته هنوز یک ابهام در مورد توانمندی تسلیحاتی کره شمالی وجود دارد که آیا این کشور قادر است سرجنگی هسته ای بر روی موشک های بالستیک خود نصب کند. پاسخ این سوال هر چه باشد یک واقعیت مهم پابرجا خواهد بود. از منظر غرب تهدید واقعی است. بحث مورد توجه در این نوشتار بر این محور استوار است که آیا سامانه های دفاع موشکی می توانند با این تهدید رویارویی نمایند؟

سامانه های دفاع موشکی مانند سامانه پاتریوت ناتو در تجربه ‏های میدانی خود نشان داده اند که در رهگیری موشک‏های بالستیک از توانمندی نسبی برخوردار هستند. در جریان جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ سامانه های دفاع موشکی توانستند چندین فروند راکت اسکاد تولید شوروی سابق را ساقط کنند. رژیم صدام حسین این موشک‏ ها را به سوی عربستان و سرزمین‏ های اشغالی شلیک می‏ کرد. گرچه تعدادی از موشک‏های عراقی رهگیری شدند اما آمار دقیقی در این زمینه وجود ندارد و گزارش‏های ضد و نقیضی منتشر شده که از موفقیت ۴۰ درصدی تا حتی ۸۰ درصدی سامانه های دفاع موشکی آمریکا در رهگیری راکتهای اسکاد خبر می دهد. اسکاد یک موشک بالستیک کوتاه برد به شمار می رود که قادر است اهدافی در فاصله ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کیلومتری از نقطه شلیک را مورد اصابت قرار دهد. تجربه جنگ خلیج فارس رژیم صهیونیستی را بر آن داشت تا تلاش گسترده‏ای را برای راه‏اندازی و استقرار سامانه دفاع موشکی خود متشکل از چند لایه مختلف آغاز کند. گنبد آهنین (آیرون دام) بخش مرکزی شبکه دفاع هوایی این رژیم را شکل می کدهد که می تواند موشک‏هایی با برد ۵ تا ۷۰ کیلومتر را رهگیری نماید. در جریان شلیک ‏های متعدد راکتی از نوار غزه در فاصله بین سال‏های ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۴ بنابر ادعای اسرائیل سامانه گنبد آهنین ۵۴۷ مورد از میان ۲۶۹۸ راکت شلیک شده را رهگیری کرد.

سامانه پاتریوت همچنین قادر است موشک‏های میان برد را نیز رهگیری نماید. یعنی این سامانه قادر به کشف و انهدام موشک‏های بالستیک با برد ۸۰۰ تا ۵۵۰۰ کیلومتر است. از میان دیگر سامانه های مشابه می‏ توان به نمونه اروپایی میدز، سامانه آروو رژیم صهیونیسیت و تاد آمریکا که اخیر نصب آن در کره جنوبی جنجال آفرین شد اشاره کرد. علاوه بر این ناتو از سامانه دفاع موشکی دریاپایه ایجیس استفاده می کند. نقطه اشتراک همه این سامانه استفاده آنها از رادارهای بسیار دقیق زمین پایه دریاپایه است که ضمن شناسایی موشک‏های شلیک شده مسیر پرواز آنها را در فضای سه بعدی با دقت محاسبه می کنند. رایانه این سامانه‏ های پافندی پس از تحلیل محاسبه‏ های انجام شده تعیین می‏ کنند که کدام موشک تهدیدی واقعی به شمار می رود و کدام موشک نیاز به رهگیری ندارد چراکه در محلی بی اهمیت یا کم اهمیت از منظر پدافند به زمین اصابت خواهد کرد. به این ترتیب سامانه‏ های دفاع موشکی قادرند میزان تهدید موشک‏های شلیک شده را اولویت بندی کنند و بر این اساس برنامه کاری موشک‏های رهگیر را مشخص نمایند. در صورتیکه مشخص شود یک موشک به سوی منطقه‏ ای مسکونی با محلی حساس و مهم در حال پرواز است اولویت رهگیری بر روی آن متمرکز می‏ شود.

موشک‏های رهگیر قدیمی سرجنگی انفجاری با خود حمل می کردند که در نزدیکی هدف منفجر شده و موشک هدف را منهدم می کردند. این نوع موشک‏های رهگیر عمدتا برای دفاع در برابر موشک‏های کوتاه برد و میان‏ برد با بردهای کمتر مورد استفاده قرار می‏ گیرند. از سال ۲۰۰۰ نیروهای مسلح کشورهای غربی به استفاده از موشک‏های رهگیری روی آورده‏اند که سرجنگی انفجاری با خود حمل نمی‏ کنند. این موشک‏ها برای رهگیری موشک‏های بالستیک دوربردتر استفاده می‏ شود. سامانه دفاع هوایی مرحله پایانی ارتفاع بلند موسوم به تاد که اخیرا توسط آمریکا در کره جنوبی مستقر شده از چنین موشک‏های رهگیری استفاده می‏ کند. این سلاح رهگیر اصابتی و توسط موتور راکتی موشک رهگیر انرژی لازم برای برخورد مرگبار آنها با اهداف تامین می شود. این سرجنگی‏ های اصابتی پس از جداشدن از راکت حامل در مسیر برخورد با موشک هدف قرار گرفته و با انتقال انرژی جنبشی خود موجب انهدام آن می شوند. برای اطمینان از اصابت این سرجنگی به موشک هدف چندین موتور کوچک در طرفین بدنه آن نصب شده که مسیر آنرا در صورت لزوم تصحیح می‏ نماید. مشخصا هیچ تجربه میدانی در رهگیری موشک ‏های میان برد و دوربرد در یک سناریوی واقعی رزمی تاکنون ثبت نشده است. دلیل آن نیز واضح است: این نوع موشک‏ها عمدتا برای حمل سرجنگی هسته‏ ای طراحی می شوند و خوشبختانه پس از جنگ جهانی دوم تاکنون هیچ کشوری از سلاح اتمی در یک رویارویی نظامی استفاده نکرده است.

در آزمایش‏ های انجام شده رهگیری موشک ‏های میان‏ برد در حین پرواز محقق شده است. این موشک ‏های معمولا در فاز میانی در ارتفاع ۱۵۰ کیلومتری پرواز می‏ کنند، یعنی عملا از جو زمین خارج می‏ شوند. موشک‏ های بالستیک قاره پیما تا ارتفاع ۴۰۰ کیلومتری از سطح زمین اوج می‏ گیرند و سرعت متوسط آنها ۳هزار کیلومتر بر ساعت است و می‏ توانند در مراحلی از پرواز خود به سرعت ۱۴هزار کیلومتر بر ساعت نیز دست یابند. برای انهدام چنین اهدافی به دقت بسیار بالا نیاز است. منابع غربی مدعی هستند سامانه تاد قادر است موشک‏ های بالستیک قاره ‏پیما را رهگیر نماید اما تاکنون جزئیات زیادی در مورد آزمایش‏ های احتمالی موفق انجام‏ شده توسط تاد در این زمینه رسانه‏ ای نشده است. یکی از چالش‏ های برزگ دفاع در برابر سرجنگی‏ های چندگانه متعددی است که هرکدام به سویی روانه می‏ شوند. این تهدید زمانی جدی‏ تر می‏ شود که موشک بالستیک حامل تعداد زیادی مهمات اتمی را در قالب سرجنگی چندگانه در جو زمین رها سازد. هریک از این مهمات پس از ورود به جو مسیر متفاوتی را در پیش خواهند گرفت. برای رویارویی با این تهدید برخی از پیمانکاران صنعت دفاعی غربی تلاش کرده‏ اند تا موشک‏ های رهگیری تولید کنند که قادر به حمل سرجنگی‏ های متعدد باشند. هیچ نشانه‏ ای از موفقیت این ایده در عمل مشاهده نشده است. بسیار واضح است که بزرگترین تهدید و چالش پیش روی سامانه های دفاع موشکی رویارویی آنها با حجم آتش بیشتر و گسترده تر ناشی از شلیک‏ موشک‏ های بالستیک مختلف خواهد بود.

www.defense-aerospace.com

www.upi.com

www.globalsecurity.com